In deel 1 herbeleefden we een stukje Edegemse brouwgeschiedenis. Deel 2 vertelt over legendarische boerderijen, de allereerste post, een bekende leraar en een historisch zangkoor. Anthoon en Felix hebben met dit alles een heel speciale band. Een genetische band. Wie zijn Anthoon en Felix?
Er was eens een boer op hoeve Mitterleie
Jean Benoit Mortelmans, zo stond het op zijn geboorteakte (Franse tijd, je weet wel), keek met zijn vrouw Maria Catharina Verbert over hun nieuwe erf. In Mortsel, waar ze vandaan kwamen, werden de boerderijen door de uitbreiding van de woonkernen bedreigd. Hij wilde de toekomst van zijn kinderen veiligstellen. Hij was 73 en sukkelde met zijn gezondheid. Een long- en hartziekte, “sedert vele jaren voorgegaan van longpijpenontsteking”[i]. Hoeve Mitterleie moest voor de toekomst zorgen. Drie van zijn broers woonden met hun gezin al in Edegem, de broer van zijn vrouw, Jan Verbert, was ook stevig verankerd in Edegem. Die gaat ooit burgemeester worden en Huis Hellemans bouwen, dacht hij, helderziend.
Een paar weken later overleed Jean Benoit op zijn nieuwe erf waar Manke Lies ooit gespookt heeft[ii]. Hij zou nooit te weten komen dat twee van zijn nakomelingen met elkaar zouden trouwen. En zijn kleindochter een straatnaam kreeg toebedeeld. En zijn legendarische hoeve ook: de straat Mitterlije[iii].
De metser en de postmeesteres
Zoon Joannes Franciscus Mortelmans werd geen boer maar aannemer. Hij trouwde met Joanna De Bruyn en had met haar 5 kinderen. Joannes Franciscus woonde bij zijn nonkel Jan Verbert op de hoek van de Dorpstraat en de Boerenlegerstraat (nu Strijdersstraat 8). Jan Verbert was meester-metser en bij hem leerde Joannes Franciscus zijn stiel. Jan Verbert, burgemeester van 1889 tot 1891, bouwde een paar percelen verder wat men later ging noemen ‘Huis Hellemans’ en ging er in 1886 met zijn zus en 2 nichten wonen. Joannes Franciscus kreeg van de gemeente belangrijke opdrachten toegewezen. Zo stond hij in voor de verbreding van de Sint- Antoniuskerk in 1888 en de vergroting en nieuwbouw van het Godsgasthuis, het huidige Immaculata in 1889xv.
Een dochter van Joannes Franciscus, Ida Mortelmans, schreef in 1906 Edegemse geschiedenis. De post zou, na lang aandringen van het gemeentebestuur, een kantoor openen in Edegem en zocht via de kranten een postmeester[iv].
Er was wel een voorwaarde: de kandidaten moesten “verschaffen, op hunne kosten, het lokaal tot inrichting van den dienst”.
Je moest wel heel gemotiveerd zijn 😄.
Ida reageerde op de advertentie en werd de eerste Edegemse postmeesteres, met de titel “onderpostontvangeres”.
En ze opende het postkantoor in de voorouderlijke woning op de hoek van de Boerenlegerstraat en de Strijdersstraat.
Ida trouwde in 1908 met Josephus Ludovicus Anthonis en zij verhuisden met de post naar de overkant, Strijdersstraat 25. Het café op nummer 23 kreeg overigens de toepasselijke naam ‘De Nieuwe Post’ (vandaag Jema Design).
Ida werd in 2020 geëerd met een straatnaam in Edegem, de Ida Mortelmansstraat[v]. Het gezin kreeg drie kinderen, Gustaaf overleed 6 jaar oud, Frans Jozef Anthonis trouwde met Suzanne Herremans, jawel, van de brouwersfamilie en Maria Anthonis trouwde Jules Busschop.
Meester Busschop en Maria van de post
Jules Busschop was geen onbekende in Edegem, hij gaf les aan kinderen van het eerste leerjaar van de gemeentelijke jongensschool (nu gemeentelijke basisschool Andreas Vesalius) en heeft zo vele van onze grootvaders leren lezen, schrijven en rekenen (meer over Edegemse scholen in “De school stond op het kerkhof”)[vi].
Maar zijn echtgenote Maria Anthonis was mogelijk nog bekender…
Maria Anthonis werd in Edegem ‘Maria of Mie van de post’ genoemd. Maria was een fenomeen in Edegem en zo mogelijk nog beroemder dan haar moeder Ida van wie ze de functie van postmeesteres had overgenomen. Het gezin Busschop-Anthonis woonde bij Maria’s ouders in de Strijdersstraat 25 waar ook de post was en bleef.
Een oorlogsverhaal dat de generaties overleefde:
Jules Busschop was tijdens de Tweede Wereldoorlog drie maanden krijgsgevangen. Over de traumatische ervaring vertelde hij alleen dat de gevangenen soep kookten van paardenbloemen. Maria had toen 2 Britten verstopt in de kelder van Strijderstraat 25.De kelders van de Post en het café Olympia (vroeger De Nieuwe Post) waren verbonden via een gat in de muur. Zo ontstond er ook nog een relatie tussen een van de Britten, John, en iemand van het café. Later, tijdens Expo '58, kwam 'den John' nog eens op bezoek. [vii]
Jules en Maria hadden 5 kinderen waaronder Walter Busschop (de stichter van Bulo kantoormeubelen) en Wilfrieda, ook Frie genoemd.
Jules en Maria waren goed bevriend met het brouwerskoppel Jos Herremans en Gaby Somers. De ouders kaartten elke zondag en de gezinnen gingen jarenlang in juli samen op verlof naar het Luxemburgse Esch-sur-Sûre. Samen met hun kinderen waaronder Frie Busschop en Walter Herremans.
Brouwers en postmeesteressen fusioneren nog niet
Frie Busschop trouwde met Paul Coolen, wiens overgrootvader Jean Benoit Mortelmans was, de landbouwer van hoeve Mitterleie. Frie en Paul hebben dus eenzelfde voorouder.
Walter Herremans trouwde met Lutgarde Godon. Lutgarde is ook geen onbekende. Ze is de dochter van Louis Godon die in 1960, samen met zijn 13 kinderen, het ‘Familiekoor L. Godon’ oprichtte.
In 1990 vierde het koor nog uitgebreid hun 30-jarig jubileum, intussen ook bevolkt door Louis’ kleinkinderen en aangetrouwden. Zij werden ontvangen op het gemeentehuis van Edegem door burgemeester Aerts-Liétaer.
De stamboom van Anthoon en Felix met hun illustere voorouders
Epiloog
Frank Coolen, zoon van Paul en Frie, schuimde in zijn tienerjaren de Edegemse fuiven af en kwam in feestzaal 't Centrum in de Strijdersstraat een voor hem onbekend meisje tegen waarmee hij nu getrouwd is. Haar naam: Hilde Herremans, kleindochter van Jos en Gaby, het echtpaar waarmee zijn grootouders jarenlang naar Luxemburg trokken. Het feestzaaltje van ’t Centrum ligt geografisch precies in het midden tussen de voorouderlijke brouwerij Hermans-Herremans en de Post van Ida Mortelmans. Hun ontmoeting was voorbestemd 😉.
Frank en Hilde krijgen twee zonen, Anthoon en Felix. Zij zijn achterneven van Joey en Marc Hermans die het familiale brouwverleden terug leven ingeblazen hebben. Joey en Marc reanimeerden het Tipsybier dat hun grootvader gecreëerd had (zie deel 1).
Anthoon en Felix verzamelden de genen van hun voorouders waarvan een aantal namen klinken als een klok. Zij kunnen wandelen door 3 straten waarvan de naam een relatie heeft met hun voorgeschiedenis en voorbij huizen die hun voorouders bouwden.
En ook zij vertrekken in juli naar de camping in het Luxemburgse Esch-sur-Sûre.
Misschien drinken ze daar wel Tipsy? Of werken ze er aan het reglement van de Tipsy Club? Wie weet 😉?
Peter Crombecq, februari 2024.
Het verhaal is vooral gebaseerd op gemeenschappelijk onderzoek van Frank Coolen, Erik Laforce en mezelf. Met veel dank aan de familie Coolen-Herremans voor het idee, hun verhalen en hun archief.
Dit stuk is een bijdrage aan “Edegem’s verleden, bewaard voor de toekomst” van het Historisch Archief Erfgoed Edegem (HAEE). Het HAEE is toegewijd aan het behoud van het papieren en digitale geheugen van Edegem. Door het verzamelen, inventariseren en digitaliseren van documenten, boeken, foto’s, tijdschriften, plannen en meer, zorgt het HAEE ervoor dat de geschiedenis van Edegem bewaard blijft voor toekomstige generaties.
Disclaimer
Het verhaal is gereconstrueerd op basis van een aantal bronnen. Ik ben me ervan bewust dat nieuwe informatie uit andere bronnen het verhaal kunnen aanvullen, nuanceren of aanleiding kunnen geven tot aangepaste inzichten.
Bijlage: Neven Hermans brouwen terug Tipsy
De Mortselse brouwer Jan Hermans’ zoon Jos Hermans, brouwer en ook fervente duivenliefhebber[viii], creëerde in 1938 het Tipsybier. Naar het paard van zijn vader Tipsy 😀[ix]. Het bier verdween samen met de Mortselse brouwerij, maar de kleinzonen van Jos, met name Joey en Marc, konden het niet loslaten en brouwden Tipsy opnieuw bij BeerSelect.
De oorspronkelijke Tipsy etiket van de vorige eeuw, de Tipsy Gold, vandaag is er een kruidige tripel van 7,5% alcohol en een zurige Tipsy van 7% alcohol.
De brouwers Joey en Marc zijn achterneven van de Edegemse Hermans-Herremans brouwersfamilie en van Anthoon en Felix Coolen.
Referenties
[i] Peter Crombecq, “In ’t spoor van de families Mortelmans”, te raadplegen via https://www.petcro-genealogie.be/post/in-t-spoor-van-de-families-mortelmans
[ii] Peter Crombecq, “Waar spookte Manke Lies?”, te raadplegen via https://www.petcro-genealogie.be/post/waar-spookte-manke-lies
[iii] Pierre Hens, “Edegem in alle straten”, (Edegem, Davidsfonds, 2023), p. 195
[iv] KBR, Handelsblad 28 januari 1906, p. 2, kolom 5, te raadplegen via https://uurl.kbr.be/1107903
[v] Pierre Hens, “Edegem in alle straten”, (Edegem, Davidsfonds, 2023), p. 171
[vi] Erik Laforce, “De school stond op het kerkhof”, te raadplegen via https://erfgoederggoed.wordpress.com/2022/06/02/de-school-stond-op-het-kerkhof/
[vii] Interview met Frank Coolen.
[viii] Columbus Loft, “Ik, Jan Theelen”, Deel II De rode draad, te raadplegen via http://www.columbusloft.be/columbus/index.php/reportages/4-ik-jan-theelen?start=1
[ix] Tipsy website, te raadplegen via https://tipsy.beer/#verhaal