De sage van Manke Lies spreekt tot de verbeelding en veel Edegemnaars herinneren zich nog de oude verhalen die hierover de ronde doen. Met Edegem 850 wordt de sage nieuw leven ingeblazen en worden er zelfs reuzen gemaakt. Het volksverhaal speelde zich af in het noorden van Edegem. Wat was de leefwereld van Manke Lies? Waar spookte ze precies? Op de website van Edegem.be lezen we: “Manke Lies kwam elke nacht spoken in de wilgen van de Mitterleie hoeve in de omgeving van Fort 5. Zij verscheen als spinster aan een spinnewiel. Zo men de verhalen moet geloven, zal Manke Lies zolang terugkomen, tot een of ander liefdadig mens het op zich zal nemen om een gelofte ter uitvoering te brengen, die de plotse dood haar belet heeft te vervullen. Deze sage is echter in het vergeetboek geraakt.” Aan dat laatste wordt alvast iets gedaan 😉. Een samenwerkingsverband tussen het Eco design-lab JR*Bot, KTA Da Vinci Edegem, het Masereelfonds, scholen en jeugdverenigingen leidde tot een growfundingproject dat voldoende middelen verzamelde om Manke Lies en De Kleine Man weer tot leven te wekken, ditmaal in reuzenformaat [i]. Waar spookte Manke Lies? Door alle verhalen bekruipt je het gevoel om meer te willen weten over Manke Lies. Voor de Edegemnaars leefde ze echt en nog niet zo lang geleden in het noorden van Edegem. Volgens prof. dr. R. Van Passen in ‘Geschiedenis van Edegem’ zou Manke Lies gespookt hebben in en rond Hoeve Reephage. Die hoeve werd afgebroken voor de aanleg van Fort 5 in 1859. Nadien spookte ze verder rond Fort 5 en in Hoeve Mitterleie. Getuige het schilderij van Georges Nauwelaerts “Maison hantée”, geschilderd toen hij verbleef in Hoeve Mitterleie.
En nu willen we wel eens weten waar die hoeven precies liggen zodat we die spookomgeving kunnen mijden.
De gehuchten van noord-Edegem Beide hoeven waren gelegen in het noorden van Edegem in 2 verschillende gehuchten: ‘Verbaerde Hoeve’ en ‘In de Beeck’. Het gehucht ‘Verbaerde Hoeve’ bestond uit 7 boerderijen waarvan Hoeve Reephage er een was en situeerde zich in het noordwesten van Edegem. Het gehucht ‘In de Beeck’ bestond uit 6 huizen, waaronder Hoeve Mitterleie, ten noordoosten van Edegem. De Franse administratie had in de tijd van de bezetting door Napoleon de gemeente Edegem in 4 secties onderverdeeld en alle huizen in elke sectie een nummer gegeven. Beide gehuchten lagen in dezelfde sectie en de huizen met nummer 12 tot 18 hoorden toe tot de ‘Verbaerde Hoeve’ en vanaf 19 tot 24 was het ‘In de Beeck’ (de Kleine Struisbeek begrenst het gebied). Nummer 18 was Hoeve Reephage, nummer 19 was Hoeve Mitterleie.
De naamgeving ‘Verbaerde Hoeve’ is een verhaal apart. De Fransen schrijven als naam voor het gehucht ‘La Ferme Bruleé’, de ‘Verbrande Hoeve’ en dat is waarschijnlijk de juiste benaming. Van huis 13, Hoeve Te Nijverdonk, is beschreven[ii] dat het in 1574 was afgebrand. Het kreeg toen ook de oud-Vlaamse alias ‘de Verbeerde Hoeve’ of ‘Verbrande hoeve’[iii]. Het hele gehucht heeft vermoedelijk zo de naam gekregen. ‘Verbaerde Hoeve’ wordt nadien nog een aantal keren verbasterd zoals ‘Verberde Hoeve’ tot zelfs de ‘Verbouwende Hoeve’ en nog later de ‘Verbouwdehoevestraat’. Er waren in de tweede helft van de 19de eeuw in Edegem vooral zandwegen die de Fransen ‘sentiers’ genoemd hadden. Sentier 13 verbond de twee gehuchten en verbond ook de 2 hoeves Reephage en Mitterleie die zo buren waren. Sentier 13 liep tot Hof Ter Linden dat nummer 25 had. Wat ook betekent dat er in het noorden van Edegem niet meer dan 24 huizen stonden. Dat is nu wel even anders. Hoeve Reephage
Hoeve Reephage, eigendom van de edelman Charles Moretus en daarom ook Moretushoeve genoemd, was het oorspronkelijk spookgebied van Manke Lies. De pachters, Frans Prins, zijn vrouw Anna De Voeght [iv] en hun 5 kinderen zullen dat spoken absoluut niet geapprecieerd hebben. Toen kwam Fort 5, de hoeve werd onteigend en vernietigd, het gezin verhuisde en is in Edegem sindsdien nooit meer gezien. Blij dat ze van dat spook vanaf waren 😉.
Fort 5
De bouw van Fort 5 in 1859 had een grote impact op de buurt. Hoeve Reephage verdween in de diepte van de gracht, Sentier 13 werd doormidden gesneden. De twee wijkjes werden plots gescheiden door een enorm fort. Het noorden van Edegem werd vanaf dan wijk Forthoek met twee straten, de Forthoekstraat ten oosten en de Verbouwdehoevestraat (sic) ten westen van het fort.
Het spookgebied van Manke Lies verschoof van haar vernietigde thuishaven naar de zuidelijke omwalling van het fort en de hoeve er voorbij, Hoeve Mitterleie. Maar ook zij werd moe en kroop in een wilgenboom. Wachtend op Kleine Man om haar te bevrijden.
Voor de Edegemnaars die vandaag spoken willen vermijden: het spookte ten oosten van het Kerkplein nabij de Heilige-Familiekerk, aan het Laatvliegerpad (spoken vliegen laat op de avond ; grapje: laatvliegers zijn vleermuizen), Donk en aan de straat die genoemd is naar de hoeve, Mitterlije, een zijstraat van de Rombaut Keldermansstraat (waar je nu nog altijd de gracht van de hoeve ziet).
Of Manke Lies nu bestaan heeft of niet, het was leuk om het onderzoek te doen en om de verwonderlijke en onbekende kantjes van Edegem beter te leren kennen. Of zou Manke Lies toch één van de bewoners van het gehucht De Verbaerde Hoeve geweest zijn 😉. Peter Crombecq,
met dank aan Erik Laforce, Pierre Hens en Bart Burman.
Dit verhaal is een bijdrage aan “Edegem’s verleden, bewaard voor de toekomst” van het Historisch Archief Erfgoed Edegem (HAEE). Het HAEE is toegewijd aan het behoud van het papieren en digitale geheugen van Edegem. Door het verzamelen, inventariseren en digitaliseren van documenten, boeken, foto’s, tijdschriften, plannen en meer, zorgt het HAEE ervoor dat de geschiedenis van Edegem bewaard blijft voor toekomstige generaties.
Disclaimer
Het verhaal is gereconstrueerd op basis van een aantal bronnen. Ik ben me ervan bewust dat nieuwe informatie uit andere bronnen het verhaal kunnen aanvullen, nuanceren of aanleiding kunnen geven tot aangepaste inzichten.
Bijlage: evolutie van noord-Edegem van 1806 tot 2023
Bronnen
[i] Manke Lies, website te raadplegen op https://www.mankelies.be en https://www.growfunding.be/nl/projects/mankelies [ii] Pierre Hens & André Mens, “Edegem, het boerendorp van toen, boek 1”, (Edegem: Davidsfonds 2013) [iii] Pierre Hens, “Edegem in alle straten”, (Edegem: Davidsfonds 2023) [iv] Bevolkingsregisters van Edegem.