In Edegem waren er veel herbergen en cafés, heel veel. In dit verhaal volgen we de herbergiers in de familie Anthoni, vanaf hun intrede in Edegem zo’n 160 jaar geleden tot hun allerlaatst getapte pintje. De cafés waar zij de tapkraan beroerden zullen bij vele Edegemnaars belletjes doen rinkelen.
Dit verhaal is opgebouwd op basis van feiten uit authentieke bronnen maar ook op basis van herinneringen van personen. Van herinneringen weten we dat ze kunnen vervagen of een beetje afwijken van de realiteit. Daarom zal het verhaal dynamisch aangepast worden als er aanvullingen of verbeteringen aangereikt worden.
Dit is versie 1.2 van september 2023.
Peer Karel Anthoni, de drankenschenkende schoenmaker
Peer Karel Anthoni was de jongste van een Broechems gezin met 22 kinderen, tweeëntwintig! Vader was schoenmaker, hijzelf en zijn broers ook, en zelfs zijn moeder was een schoenmaakster. Dat waren er in Broechem wat teveel, hij moest daar weg. Peer Karel leerde in Broechem Joanna Lasson kennen, die werkte enkele huizen verder als arbeidster. Joanna was een vondeling, ze werd in Antwerpen op straat gezet toen ze al kon lopen, ze was naar schatting 18 maanden oud. Maar Joanna werd groot en bleef niet bij de pakken zitten. Zij sprong op elke job die ze kon krijgen en belandde zo in Broechem. Plots kreeg ze een nieuwe kans: dienstmeid bij winkelier Boodts op de Grote Markt in Lier. Peer Karel kon haar niet vergeten en kwam haar jaren later achterna. Ze trouwden in Lier en gingen wonen in Zandhoven. Op 12 oktober 1859 trokken ze naar Edegem, naar de Dorpsche Steenweg 38 (nu ter hoogte van Strijdersstraat 23), een pand met een decennialange traditie van schoenmakerij en tegelijk een herberg. Het was in de herberg-schoenmakerij Anthoni dat de Edegemse dynastie van Anthoni-herbergiers werd geboren.[i] In 1867 kregen ze een unieke kans. Ze konden van brouwer Van Boeckel een lap grond kopen met 4 achterhuisjes en een herberg vroeger genoemd De Roetaard. Ze herdoopten de herberg naar ’t Plisant.
Peer Karel had ook een hobby, musiceren. Toen zijn oudste zoon de fakkel overnam, trok Peer Karel zich terug in één van zijn achterhuisjes en ging doen wat hij zijn hele leven lang al wilde doen: muziek spelen. Peer Karel stierf 'een schielijke dood' in 1877. Zijn kinderen hielden de herberg nog open tot 1883.
Jan Emiel Anthoni, de houtzagende herbergier
Zijn oudste zoon Jan Emiel is nog in Zandhoven geboren maar beleefde zijn jeugd in Edegem. Toen zijn vader stierf hield hij met zijn broer en zus herberg ‘t Plisant nog open maar had toch al een bijberoep: houtzager. Hij werd verliefd op Apolonia ‘Polien’ Bessems, de dochter van de buren en trouwde met haar in 1883. Dat was de aanleiding om het hele complex te verkopen en de broers en zussen Anthoni verdwenen uit Edegem. Het gezin Anthoni-Bessems verhuisde naar Mortsel maar kwam in 1885 terug en nestelden zich aan de overkant van hun ouderlijke woning in de herberg ‘Onder Den Toren’, Dorpstraat 39. Daar zouden ze verschillende decennia blijven wonen. Jan Emiel werkte zich intussen op tot meester houtzager. In maart 1919 vertrekken ze eventjes naar de Doornboomstraat 6 in Hove. Op 24 januari 1922 kwam het gezin Anthoni-Bessems terug naar Edegem en vestigde zich in het huis met café In het Bootje aan de Strijdersstraat 34 (voor 1921 Dorpstraat genoemd). Samen met hun dochters Maria Rosalia ‘Maria’ en Rosalia Irma ‘Rosalia’ Anthoni baatten ze het café uit. Jan Emiel stierf er in 1932, Polien in 1938. Het huis werd afgebroken vermoedelijk rond 1940.
Hun dochter Maria Rosalia ‘Maria’ Anthoni werd cafébazin een paar huizen verder (Strijdersstraat 44) en noemde het café ’t Bootje, naar het ouderlijk café. Eerder was er café In den appel en vandaag is er café Bonzai.
Maria van ’t Bootje en Mil Plezant
Maria zou nog lang in ’t Bootje blijven. Haar eerste man was verdwenen, had een bootje gepakt in de Antwerpse haven, ze had een week aan de dokken zitten wachten. Zwanger.
Met haar tweede man, Edmond Alfons ‘Fons’ Van Steenkiste, zou ze ’t Bootje openhouden tot 1969. Het was van 1951 tot 1969 de Gildenkamer van de Koninklijke Handbooggilde Sint Sebastiaan Edegem. In 1971 zouden ze kort na elkaar overlijden[iii].
Joannes Emilius Eugenius 'Mil Plezant' Anthoni, zoon van Jan Emiel, was in zijn leven naast behanger, schilder en herbergier ook brandweerman in het Edegemse korps van vrijwilligers. Net als zijn broer Gielen, die het schopte tot sergeant-majoor[iv].
Mil trouwde met Maria Henrica ‘Mit’ Stoop, dochter van de herbergiers Michel Stoop en Adriana Anthonissen die in de Hovestraat hotel-restaurant-café Sint-Antoine openhielden. Mit was een echte volkse cafébazin, een ‘zotte vlaai’, zegt haar kleindochter later.
Van Mit en haar zus Anna wordt gezegd dat ze, nadat ze terug kwamen van het pensionnaat, zich eens goed hebben laten gaan op de kermis van Edegem. En dat verhaal kan kloppen, beide bevielen 9 maanden later van een zoon en een dochter, van een papa was geen sprake. Emilius en Maria kwamen ter aarde in het huis van grootvader Michel op 13 maart en 6 april 1905. Acht maanden later trouwde Mit met Mil, die haar zoon erkende. Het eerste café van Mil en Mit was ‘De Welkom’, naast de Sint-Antoniuskerk, het vroegere ‘In de Willecom’.
Het volgende stationnetje was café ‘Den IJzer’, op de hoek van de Florent Geversstraat en de Heldenstraat.
Daar bleven ze tot Mil stierf, 53 jaar oud. Mit Stoop verhuisde in 1938 naar het kleine huisje aan de Trooststraat 5 met een café dat ze herdoopte tot ‘De Werkmansvriend’. Toen een jaar later haar zoon Emilius Franciscus ‘Milo’ trouwde, kwam die naast zijn moeder wonen in de Trooststraat 3. In dat huis werden ook hun kinderen geboren, waaronder Frieda Anthoni.
In Trooststraat 1 was lang geleden nog een café: ‘Het Vliegend Hert’, een verwijzing naar een eeuwenoude stede[v] die zich op het gemeenteplein situeerde (dat was ook de naam van een oude fietsenwinkel in de Trooststraat tot die in 2020 werd overgenomen).
Milo was van beroep bieruitzetter, werkte dan in het Allumeurkensgasthuis, en was zoals nog een aantal familieleden vrijwilliger bij de brandweer als adjudant en klaroenblazer. Allumeurkenshersteller en brandweerman: goede combinatie 😉. Mit zou haar man 42 jaar overleven en stierf toen ze 90 jaar was.
De herbergen en cafés in Edegem centrum waar de Anthoni’s de tapkraan hebben beroerd
Anna, de laatste caféhoudster van de Anthoni-clan
Een dochter van Mil Plezant zou als laatste nog café houden op de Mechelsesteenweg 216. Anna Anthoni en haar man Albert hielden café De Rozenboom open van 1955 tot 1967.
Het was vroeger een "afspanning voor wisselpaarden voor de pendeldienst op Mechelen”. Er hing nog een uithangbord:
Hier is haver voor uw paarde,
de beste van heel de aarde.
Frieda Anthoni, geboren tussen twee cafés, kapster en verpleegster, heeft een uitgebreid archief samengesteld over de Edegemse cafés. Het archief was de inspiratie en een belangrijke bron voor dit verhaal.
En met dit archief blijft ‘café’ tot op vandaag toch een logische associatie met de herbergiersdynastie ‘Anthoni’.
Dankjewel Frieda.
Peter Crombecq, september 2023
Met dank aan Erik Laforce voor de continue ondersteuning en Willy Swiggers voor zijn onontbeerlijke expertise.
Voor meer informatie over Herberg De Roetaard, Willy schreef er een interessant verhaal over in De Zonneblusser, 2009, nummer 3.
Eindnoten
[i] Informatie uit het kadaster, bevolkingsregisters en registers van de burgerlijke stand. [ii] De recente afbeeldingen komen van Google maps. [iii] Informatie uit het privé-archief van Frieda Anthoni [iv] Prof. dr. R. Van Passen, “Geschiedenis van Edegem”, (Edegem: Gemeentebestuur van Edegem, 1974), p. 857 [v] Prof. dr. R. Van Passen, “Geschiedenis van Edegem”, o.c., p. 783, stede “Den Vliegenden Hert”