top of page

De Edegemse nalatenschap van de Antwerpse bakker Willem Biemans

Bijgewerkt op: 30 nov. 2023

Bakker, handelaren in wijnen, likeuren en boter, gemeenteraadslid, kapitein van de burgerwacht, gemeenteontvanger, rentenier, grondeigenaar, notaris, stichters van de Fanfare Sint-Rosalia en van de Harmonie Sint-Cecilia en bouwheer van het Zwaluwnest in Edegem. Welke familie kan dit vermelden in zijn familiegeschiedenis? De Edegemse familie Biemans.

Figuur 1: Het Zwaluwennest met aanpalend theepaviljoen. Digitaal Archief Edegem. Ref.: PK_0161

De Antwerpenaar Willem Biemans ging broodjes bakken in Edegem Edegemnaar Joseph Steylaert had in 1819 een bakkerszaak in de Molenstraat (nu Drie Eikenstraat) waar hij woonde met zijn nicht Maria en neef Jan Baptist Bastiaens. Die werkten bij hem als dienstmeid en bakkersgast. Later kwam de Antwerpse bakker Willem Biemans de ploeg versterken. Niemand kon vermoeden dat de komst van de Antwerpse bakker zo’n invloed zou hebben op de Edegemse gemeenschap. Willem werd verliefd op Maria en trouwde met haar op 28 september 1827. Joseph Steylaert overleed op 25 oktober 1833 en Willem nam de bakkerij met winkel over. Samen kregen ze 7 kinderen waarvan er 4 jong stierven. Bakker Willem overleed ook vroeg, hij was 44 jaar. Maria bleef over met zonen Jan Baptist, Jozef en Felix respectievelijk 14, 13 en 10 jaar oud.

Moeder Maria Bastiaens zou met haar 14-jarige zoon Jan Baptist de bakkerij openhouden.


Als we veronderstellen dat de winkel zich bevond op de plek waar ze woonden, dan moet de bakkerij gesitueerd worden op de huidige Drie Eikenstraat, links van de dreef naar Hof Ter Linden, waar vandaag een weide is.


De bakkerij boerde goed want de familie slaagde erin om zowat alle gronden in de directe omgeving te verwerven. Niet alleen de gronden rondom de plek waar ze woonden, maar ook aan de overkant van de straat (waar later het Zwaluwennest zal gebouwd worden), alle gronden tussen de Molenstraat (=Drie Eikenstraat) en de Ter Elststraat (nu een park) en die tussen de Ter Elststraat en de Boerenlegerstraat (waar nu de sporthal staat). Bovendien kochten ze ook een paar gronden aan de Kontichstraat en op het gemeenteplein, waar destijds huizen stonden. Op een gegeven moment bezat de familie 11 huizen, 13 percelen landbouwgrond, 8 percelen tuinbouwgrond en een boomgaard (perceel 256).

Figuur 2: bezittingen familie Biemans ten oosten van Edegem, met bovenaan de Molenstraat (nu Drie Eikenstraat), in het midden de Ter Elststraat en onderaan de Boerenlegerstraat.

Figuur 3: bezittingen familie Biemans ten zuiden van Edegem aan de Contichsen Binnen Weg (nu Trooststraat en Kontichstraat) en een niet uitgevoerd ontwerp van een spoorweg.

Figuur 4: Overzicht en overige bezittingen (tegenover de windmolen aan de Molenstraat -nu Drie Eikenstraat- naar Hof ter Elst en naast Hof ter Linden).

Tussen 1860 en 1866, vermoedelijk kort na het overlijden van moeder Maria in 1860, gingen de zonen rentenieren. De drie broers zouden bij elkaar blijven wonen, zelfs toen Jan Baptist trouwde. De renteniers Biemans bleven niet bij de pakken zitten Eén van de zonen, Jozef, werd missionaris/priester. Zoon Felix Biemans begon te handelen in wijnen en likeuren. Ook Jan Baptist bleef beroepshalve niet stilzitten: hij werd een handelaar in boter.


De broers Jan Baptist en Felix waren lid van de ‘Maatschappij van Leeuwerikvangers’ waar zij hun talenten probeerden te verzilveren, zij aan zij met graaf du Bois, burgemeester van Edegem. Figuur 5: KBR. Het Handelsblad. 5 en 6 november 1865.

Zoon Jan Baptist was al snel erg geëngageerd in de dorpsgemeenschap. In 1852, hij was 22 jaar oud, zat hij als secretaris in het bestuur van de Doelschuttersmaatschappij, zeg maar de lokale schuttersvereniging. In 1857, amper 27 jaar oud, werd hij verkozen als gemeenteraadslid en werd hij kapitein van de burgerwacht. Een jaar later, op 18 juni 1858, stond hij mee aan de wieg van de Fanfare Sint-Rosalia naast graaf Adolphe du Bois d'Aische. Hij was medestichter, deken, bestuurslid, later ook ondervoorzitter en schatbewaarder van de fanfare. In 1861 werd hij lid van de gemeentelijke gezondheidscommissie die o.a. het hoofd moest bieden aan de cholera-epidemie van 1866. Edegem telde overigens maar 4 cholera-doden. Jan Baptist trouwde in 1872 op 42-jarige leeftijd met de 29-jarige Antwerpse Maria Magdalena Le Clair. Zij beviel een jaar later van een levenloos kind en stierf aan de complicaties van de bevalling. Jan Baptist hertrouwde 2 jaar later met Anna Catharina Mortelmans, een familie met stevige Edegemse wortels. Zij kregen samen 3 kinderen, Emilie, Felix en Emma.

Of Jan Baptist veel heeft kunnen studeren, weten we niet, maar hij was alleszins niet ongeletterd en had een bijna kalligrafische handtekening.

In 1877 werd hij aangesteld als gemeenteontvanger en dat bleef hij tot aan zijn dood in 1889. Hij stierf aan de gevolgen van een vochtophoping aan het hart. Het gezin verhuisde een paar keer tussen hun huizen in de Molenstraat maar belandde uiteindelijk in nummer 16, waar zoon Felix later het Zwaluwennest zal laten bouwen. Jan Baptists oudste dochter Emilie werd non in het klooster van Sint Carolus Borromeus in Dottignies, Henegouwen. Zij overleed op 26-jarige leeftijd. Zijn jongste dochter Emma trouwde in 1902 met dokter en oogmeester François Bernaerts. Notaris Felix Biemans, de Tutu’s en de Tata’s Zoon Felix werd in 1899 op 22-jarige leeftijd verkozen tot gemeenteraadslid. Hij studeerde voor notaris en werd steevast kandidaat-notaris genoemd. Hij was een progressieve christendemocraat en zette zich af tegen de conservatieve katholieken van de partij ‘Oud Edegem’. In die periode kwam het tot een echte broederstrijd tussen de conservatieve en progressieven, in die mate dat er een tweespalt ontstond in de Edegemse gemeenschap. Ook de fanfare moest eraan geloven. De Fanfare Sint-Rosalia werd geassocieerd met de conservatieven, de progressieven stichtten daarom een nieuw muziekgezelschap, de Harmonie Sint-Cecilia. Robert Van Passen in ‘Geschiedenis van Edegem’:

De twee muziekmaatschappijen, die met de politieke fracties die achter hen staan, decennia het politieke leven te Edegem zullen beheersen, krijgen -op welk ogenblik het precies gebeurd is weet geen mens meer te zeggen- de bijnamen van Tutu en Tata. De Tata's zijn de mannen van St.-Rosalia, die algemeen als de conservatieven, die van Oud Edegem" bekend staan. In hun rangen bevinden zich niet alleen de oudkatholieken van de vroegere Meeting, maar ook wel enkele liberalen of tenminste toch gematigd-liberalen. De aanhangers van de christendemocratische fractie, die opstappen achter het vaandel van de St.-Cecilia-Harmonie vaandel, ..., krijgen de toenaam van de Tutu's. Naar verluidt zouden die, "ablautende" toenamen stammen van hun respectieve leiders. De leider van de conservatieven zou de gewoonte gehad hebben als stopwoord "ta, ta" te zeggen, terwijl de aanvoerder van de progressisten er zich van afmaakte met het vergoelijkende, "tut, tut". Hoe dan ook, te Edegem zelf en ver in de omtrek stonden de twee partijen en hun muziekkorpsen slechts onder hun bijnamen van Tutu's en Tata's bekend. Het zou allemaal erg folkloristisch klinken, indien het niet zo'n ernstige, ja soms zelf dramatische vormen zou aangenomen hebben. Maar de twee bijnamen van partijen en muziekmaatschappijen betekenen een jarenlange vete, hatelijkheid, vijandigheid. Ze betekenen ook een splitsing in het gehele gezelschapsleven: er komen twee voetbalploegen, twee veloclubs enz...

Harmonie Sint-Cecilia (nu Edegems Harmonieorkest) werd opgericht d.d. 24 juni 1903 op het binnenplein van kasteel Arendnest, toen bewoond door de progressieve Antwerpse familie Wouters. Felix Biemans werd de eerste voorzitter en zou dat blijven tot aan zijn dood 38 jaar later. Felix profileerde zich als een progressieve christendemocraat en zette zich op lijst 2 van de gemeenteraadsverkiezingen van 1903. Lijst 1 was de lijst van ‘Oud Edegem’. Lijst 2 verloor flink en Felix zou zijn politieke ambities opschorten.

Figuur 6: Van Passen R. "Geschiedenis van Edegem", p. 636

Hij leerde op het ‘Hof van Wouters’ wel Augusta Wouters kennen en trouwde met haar in 1905.

Figuur 7: Het echtpaar Biemans-Wouters en familie voor de poort van het kasteelgebouw Arendsnest. Digitaal Archief Edegem. Ref.: EV_1905-0911p6

In 1911 liet hij op de plek van het ouderlijke huis het Zwaluwennest bouwen. In de Gazet van Antwerpen van 19 juli 1911 lezen we over een spijtig ongeval bij de bouwwerken:

EDEGEM. – DOODELIJK ONGEVAL Maandag namiddag, is de metserdiener Van den Bogaert, te Contich verblijvende, werkzaam aan de nieuwe, woning van Mr Felix Biemans, van eene hoogte van 3 meter nedergestort en doodelijk gewond opgenomen. Het slachtoffer is naar het gasthuis der gemeente gevoerd en door doctor Geerts van Mortsel verzorgd. Men vreest eenen noodlottige afloop.

Het Zwaluwennest, of vandaag Zwaluwnest, kwam later in handen van de gemeente Edegem en is nu een plek waar allerlei organisaties activiteiten ontwikkelen, vooral voor kinderen.

Figuur 8: Het Arendsnest. Digitaal Archief Edegem. Ref.: Arendsnest PK_0103_141

Felix werd notaris in Antwerpen (en hield kantoor waar zijn schoonmoeder woonde aan de Steenhouwersvest 36). Het echtpaar Biemans-Wouters kreeg 8 kinderen, 4 zonen en 4 dochters. Tijdens de oorlogsjaren 1914-1918 week het gezin uit naar Nederland waar ook 2 van de kinderen geboren werden.

Augusta Wouters overleed op 35-jarige leeftijd door verwikkelingen na de bevalling van haar jongste dochter Daisy. Felix bleef achter met 8 kinderen tussen 0 en 14 jaar oud. Hij hertrouwde niet en bracht zijn kinderen zelf groot. Zij schonken hem talrijke kleinkinderen die, omwille van privacy-redenen, niet verder in beeld gebracht worden. Felix Biemans overleed 22 jaar later op zaterdag 15 november 1941 aan endeldarmkanker. Hij was 64 jaar oud. Op zijn bidprentje lezen we:

“Hij was een rechtschapen man die geen omwegen kende en voor wie ja, ja was. En noch tijdens zijn leven, noch na zijn dood, kon men een enkel verwijt tot hem richten. En iedereen die hem kende had er eerbied voor en droeg hem in het hart. Hij was een werker die nooit rust heeft genomen. Hij was een aanbeden vader die lange jaren gansch alleen met groote toewijding en liefde de edele taak op zich heeft genomen van de opvoeding van een talrijk kroost. God schonk hem den geest van wijsheid en doorzicht, van wetenschap en kennis. Zijn hart was rechtschapen en zijn woord was waarheid. Niet voor zichzelven, maar voor allen die waarheid zoeken, heeft hij gewerkt. Voor velen, maar vooral voor de behoeftigen was hij de raadsman uitverkoren onder duizenden, de wijze bij wien men te rade gaat om licht. Mijn duurbare kinderen, blijft in liefde vereenigd, en bidt veel voor moeder en voor vader. Lieve kleinkinderen, eert vader en moeder en bemint elkander.”

Verschillende generaties Biemans schreven geschiedenis in Edegem. Voor de afstammelingen is het een mooi stukje familiegeschiedenis. Peter Crombecq PetCro Genealogie: voor stamboomonderzoek en andere curieuze verhalen Disclaimer Het verhaal werd gereconstrueerd op basis van een aantal bronnen. Ik ben me ervan bewust dat nieuwe informatie uit andere bronnen het verhaal kunnen aanvullen, nuanceren of aanleiding kunnen geven tot andere inzichten. Bronnen

Vier generaties Biemans in Edegem



385 weergaven

Recente blogposts

Alles weergeven
bottom of page